گزیده ای از فیه ما فیه

بسم الله الرحمن الرحیم

1

قال النبی علیه السلام : شر العلماء من زار الامراء و خیر الامراء من زار العلماء. نعم الامیر علی باب الفقیر و بئس الفقیر علی باب الامیر. خلقان صورت این سخن را گرفته اند که نشاید که عالم به زیارت امیر آید، تا از شرور عالمان نباشد. معنیش این نیست که پنداشته اند...

بسم الله الرحمن الرحیم

1

قال النبی علیه السلام : شر العلماء من زار الامراء و خیر الامراء من زار العلماء. نعم الامیر علی باب الفقیر و بئس الفقیر علی باب الامیر. خلقان صورت این سخن را گرفته اند که نشاید که عالم به زیارت امیر آید، تا از شرور عالمان نباشد. معنیش این نیست که پنداشته اند، بلکه معنیش این است که شر عالمان آن کس باشد که او مدد از امرا گیرد، و صلاح و سداد او به واسطه امرا باشد، و از ترس ایشان اول خود تحصیل به نیت آن کرده باشد که " مرا امرا صلت دهند و حرمت دارند و منصب دهند." پس، از سبب امرا او اصلاح پذیرفت و از جهل به علم مبدل گشت. و چون عالم شد، از ترس و سیاست ایشان مودب شد، و بر وفق طریق می رود کام و ناکام. پس او، علی کل حال، اگر امیر به صورت به زیارت او آید، و اگر او به زیارت امیر رود، زایر باشد و امیر مزور. و چون عالم در صدد آن باشد کهاو به سبب امرا به علم متصف نشده باشد، بلکه علم او، اولا و آخرا، برای خدا بوده باشد و طریق و ورزش او بر راه صواب بود، که طبع او آن است و جز آن نتواند کردن-چنانکه ماهی جز در آب زندگانی و باش نتواند کردن، و ازو آن آید- اینچنین عالم را عقل سایس و زاجر باشد، که از هیبت او در زمان او همه عالم منزجر باشند و استمداد از پرتو او و عکس او گیرند، اگر چه آگاه باشند یا نباشند. اینچنین عالم اگر به نزد امیر رود به صورت، مزور باشد و امیر زایر. زیرا، در کل احوال، امیر ازو می ستاند و مدد می گیرد و آن عالم ازو مستغنی است؛ همچون آفتاب نور بخش است. کار او عطا و بخشش است. علی سبیل العموم، سنگها را لعل و یاقوت کند، و کوههای خاکی را کانهای مس و زر و نقره و آهن کند، و خاکها را سبز و تازه، و درختان را میوه های گوناگون بخشد. پیشه او عطاست و بخشش؛ بدهد و نپذیرد- چنانکه عرب ﻣﺜﻞ می گوید : نحن تعلمنا ان نعطی، ما تعلمنا ان نأخذ. پس، علی کل حال، ایشان مزور باشند و امرا زایر. (ص 1)